Het spanningsveld waarin stress ontstaat: ‘Spanning is wie je denkt dat je moet zijn, ontspanning is wie je bent’

Stress is één van de factoren die tot overgewicht kunnen leiden. En andersom kan overgewicht stress in de hand werken. Hoe kunnen we met stress omgaan? Of nog belangrijker: waar komt die stress vandaan? In deze blog kijken we naar de verhouding tussen spanning en ontspanning te kijken. Tussen moeten en willen.

Bij de Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) geven we aandacht aan alle aspecten die van belang zijn voor een gezonde leefstijl, waar de filosofie van Dokter BLOEM® Leefstijlkliniek voor staat: Beweging, Lidmaatschappen, Ontspanning, Eten en drinken, Motieven.

Stress, voeding en gewicht

Door stress vertonen we ander eetgedrag. We houden ons minder aan onze voornemens vanuit de prefrontale cortex en de impulsen uit de hypothalamus krijgen voorrang. Chronische stress -net als obesitas- verhoogt het risico op onder andere hart- en vaatziekten, depressie en diabetes. Ook heeft het invloed op huid, spieren, het immuunsysteem, seksualiteit en vruchtbaarheid.

Onder invloed van stress veranderen ook de bloedwaarden, honger- en verzadigingshormonen en insuline-afgifte, als teken dat het metabolisme verandert. Het snaaien van met name zoetigheid kan even een bepaalde demping van stressvolle emoties geven (een dopamine-kick), echter vaak gevolgd door afkeer, schaamte en, jawel, stress. Snoepen lijkt op de korte termijn even een medicijn ter ontspanning te zijn, maar helaas met de bekende bijverschijnselen.

Wat is de natuur onrechtvaardig

De deelnemers zijn verontwaardigd als ze horen dat het stresshormoon cortisol leidt tot een toename van buikvet, maar dat tevens overtollig buikvet juist extra cortisol gaat produceren. Kortom: stress kan overgewicht veroorzaken, en omgekeerd leidt overgewicht tot stress. Dus ja, inderdaad, onze evolutionaire blauwdruk ondermijnt de strijd tegen obesitas. De natuur is onrechtvaardig, het is niet anders.

Hoe ontstaat stress

‘Als ik een ander huis/baan/partner/BMI zou hebben, dan …’ Kort gezegd: we bouwen spanning op als de gewenste situatie niet klopt met de realiteit. Voor chronische stress zijn dus geen grote gebeurtenissen of trauma’s nodig, puur alleen al met onze mindset zetten we onszelf in een spanningsveld.

Hoe te ontspannen

Het gaat om conflictoplossing in de breedste zin. Als remedie tegen stress denken we vaak als eerste aan adem- en ontspanningsoefeningen, lichaamsbewustwording en mindfulness. En aangezien ik tevens als yogadocent werk, verwachten mensen die tips ook van mij. Natuurlijk, mindfulness kan ons leren om die frictie tussen wens en werkelijkheid te verdragen. Adem- en ontspanningsoefeningen helpen om onszelf van het innerlijke ongenoegen bewust te worden en vanuit rust de juiste keuzes te maken. Maar als je in conflict bent, van binnen of van buiten, dan blijft dit spanningsveld bestaan.

Interne en externe conflicten

Spanning is wie je denkt dat je moet zijn, ontspanning is wie je bent. Sommige conflicten spelen zich intern af, zoals bijvoorbeeld blijkt uit zinnen als: ‘Eigenlijk zou ik vaker moeten sporten’. Moet je altijd voor iedereen klaar staan? En gaat het werk altijd voor? Doe je wat je echt wilt?

De conflicten kunnen ook extern zijn: onenigheid op je werk, in je gezin of relatie. Als je die niet aangaat, zal er altijd een onderhuidse spanning aanwezig zijn die jouw gevoel van welbevinden onderuit haalt. Daar helpt geen sauna of vakantie tegen en ook ontspanningsoefeningen kunnen hier niet tegen op. Samen kijken we waar jij invloed op kunt hebben.

Wat je zelf kunt doen

1. In de eerste plaats dus: geef aandacht aan (onderhuidse) conflicten in je leven.
2. Organiseer je leven, breng ordening en overzicht aan. Maak taken klein en maak taken af. Dit geeft rust.
3. Naast conflictoplossing en ordening helpt de basishouding van dankbaarheid. Blij zijn met wat er wel is, wat je wel lukt. Zwartgalligheid en bezwaren krijgen we cadeau, maar dankbaarheid vraagt een innerlijke keuze tot positief denken. ‘Ik heb mijn leven aardig op de rit. Maar op sommige stressoren heb ik geen invloed. Hoe kan ik zorgen dat deze mij zo weinig mogelijk schaden?’
4. Zorg dat de spanning zich kan ontladen, dat deze kan afvloeien uit ons systeem. Hoe werkt dat voor jou? Wellicht lucht een diepe zucht je al op. Of bij het tennissen lekker van je af meppen. Ga dansen of in de auto luidkeels heerlijk vals meezingen met de radio. Of wat jou ook maar helpt om de spanning naar buiten te brengen.
5. Zorg voor plezier in je leven. Waar geniet jij van? Sauna, film, goed gezelschap? En lachen, geen dag zonder lachen!
6. Blijf je lichaam voelen. Bij spanning verliezen we gemakkelijk de verbinding met ons lichaam. Kun je je adem nog volgen, voel je de grond onder je voeten?

Een ontspannen coach

Als coach proberen we deelnemers door de juiste vragen tot deze stappen te brengen. Geen ‘moeten’, maar kunnen, willen, mogen. Straalt het van mij af dat ik doe wat ik wil? Heb ik mijn eigen leven wel op orde? Voel ik zelf eigenlijk wel dankbaarheid voor wat het leven mij biedt? Zorg ik zelf dat ik mijn spanning ontlaad? Waarin kan ik mij lekker uitleven? Hoe houd ik aan een goede verbinding met mijn lichaam in stand? En dan blijk ik zelf in feite dezelfde weg te gaan als de deelnemers die ik mag begeleiden. Niets menselijks is mij vreemd.